İdari İşlemlerin İptali Davası

İdari İşlemin İptali

İdari işlemler, idarenin idare hukuku alanında ilgililerin rızası aranmaksızın onların hukuki durumlarını etkileyen tek taraflı irade açıklaması ile kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla tesis edilen ve hukuk dünyasında sonuç doğuran işlemlerdir. İdare hukukunda iptal davası ise 2577 sayılı İYUK’ un madde 2/1, a bendi uyarınca : “idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları” şeklinde tanımlanmıştır. Madde hükmünden de görüleceği üzere iptal davalarına konu olacak işlemler yalnızca idari işlemlerdir. İptal davasının amacı idarenin tek taraflı tesis etmiş olduğu idari işlemlerin hukuka uygunluğunun yargı yoluyla denetlenmesi ile hukuka uygun olmasını sağlamaktır.

İdari İşlemin İptali Davasını Kimler Açabilir?

İdare mahkemelerinde iptal davası açabilmek için davacının medeni hakları kullanma ehliyetinin bulunmasının yanı sıra taraf olma ve dava açma ehliyetine de sahip olması gerekmektedir. Menfaati ihlal edilen gerçek veya tüzel kişi olabilir. Ancak genel dava ehliyetine sahip olması yeterli değildir. Ayrıca bu davada iptali istenen idari işlem ile davacının arasında belirli bir menfaat ihlalinin mevcut olması gerekmektedir. Subjektif ehliyet olarak da adlandırılan bu durumda şayet  menfaat ihlalinin mevcut olmadığı durumlarda açılan dava  açılan dava subjektif dava ehliyetinin yokluğu gerekçesi ile reddedilir. Yerleşik içtihatlarda görüldüğü üzere menfaat ihlalin tespiti için üç koşul aranmaktadır: meşru, kişisel ve güncel. Sonuç olarak idari davalarda dava açma ehliyeti şu şekilde ayrılarak değerlendirilir:

1. Kişisel menfaatin ihlali nedeni ile iptal davası açma ehliyeti,
2. Toplumu ilgilendiren konularda iptal davası açma ehliyeti,
3. İdarenin kollektif işlemlerine katılanların iptal davası açma ehliyeti

İdari işlemler özellikleri gereği idari yargı denetimine tabidir ve hukuka uygunluk karinesinden faydalanmaktadırlar. Bu sebeple yargı mercileri tarafınca iptal edildiği ana dek hukuk dünyasında geçerliliğini koruyacaktır.

İptal davası ile idari yargı mahkemelerince verilen iptal kararı ile yerindelik denetimi yapılması 2577 sayılı İYUK’ un 2.maddesinin 2.fıkrası uyarınca mümkün değildir.

İdari İşlemin İptali Kararı Verilmesi

İptal davası neticesinde hukuka uygun olmayan bir işlem olduğu tespit edilirse verilecek iptal kararı ile iptal davasına konu olan idari işlem ve ona bağlı işlemler geriye yürüyerek yapıldığı ilk andan itibaren ortadan kalkar. Bu sebepledir ki idari işlem baştan itibaren hiç yapılmamış sayılır. İptal davası sonucunda verilen iptal kararından yalnızca davayı açan değil herkes faydalanır. Bu sebeple iptal davaları objektif niteliktedir.

İptal davası sonucunda hukuka aykırı olan idari işlem iptal edilir. Ancak mahkemece iptal edilen işlemin yerine uygun olan işlemin yapılması şeklinde bir karar verilemeyeceği TC Anayasası madde 125 ve İYUK madde 2 hükümlerince gözler önüne serilmektedir. İptal davası ile idari işlemin hukuka aykırı işlem olduğu kararına varılırsa idari makam hukuka aykırı işlem yapması sebebi ile yargılanmaz.

İdari İşlemin İptali Davası Açma Süresi Ne Kadar?

Hukuka uygun olmadığı düşünülen idari işleme karşı açılacak olan iptal davası, işlemin tebliği veya niteliğine göre açılma süreleri kanunla düzenlenmiştir. Özel dava açma süreleri özel kanunlarla belirtildiğinden bu davalar saklı kalmak üzere genel dava açma süresi Danıştay ve idare mahkemelerinde açılacak davalarda 60 gün ve vergi mahkemelerinde açılacak davalarda 30 gündür. Bu süreler, hukuken hak düşürücü süre olarak düzenlendiğinden bu süre geçtikten sonra iptal davası açamayacaktır.